Lawaai? Nee, prachtig geluid…

Lawaai? Nee, prachtig geluid…

In deze tijd van beroepsklagers, linksextremisten en namaakomwonenden is het geluid van vliegtuigen alleen al een reden om de hele dag te roepen dat de hele sector maar moet verdwijnen. Dat geldt ook voor de militaire luchtvaart. Ook al zijn we bang voor Rusland of Hamas, die luchtverdediging moet geen lawaai maken natuurlijk en de frustro-klagers (Leeuwarden heeft er ook last van) zagen het liefst dat alles wordt geregeld met zweefkisten en luchtballons. Maar dat zal niet snel gaan gebeuren. Het vliegtuigtype waarover ik het nu ga hebben was in die zin bepaald geen stille jongen.

De typische huil van de J79 straalmotor en de zwarte streep uitlaatgassen die de machine achterliet als niet vol gas werd gevlogen, maakte de Lockheed F-104G Starfighter tot een opvallend toestel. En dat niet alleen. De bouw van de kist was zodanig dat je kon spreken van een vliegende motor met piloot er in waaraan men twee messcherpe vleugels van korte spanwijdte had gemonteerd en een T-vormig kielvlak dat de Starfighter een heel bijzonder uiterlijk gaf.

Na een lange aanloop voor de beslissing en wat smeerolie via een bekende Prins van Oranje (zo ging het verhaal) kocht onze Luchtmacht (en die der Belgen) in navolging van de Duitsers deze superkist waarbij o.a. Fokker weer een behoorlijk deel van de productie voor haar rekening zou nemen. Trainingsvliegtuigen (in feite operationele machines met twee zitplekken in de cockpit) werden als een soort steunprogramma geleverd door de V.S. Onze Starfighters sloten naadloos aan qua uitvoering bij die van de Duitsers.

De G in de type-aanduiding had daar ook mee van doen. (G=German Initiative). Omdat ook elders in Europa die Starfighter de standaard jager zou worden werden diverse productielijnen geopend. Ook in Italie en Duitsland. Later kwamen er ook Starfighters uit Canada en Japan. Gek genoeg heeft Amerika zelf maar relatief weinig van deze toestellen gekocht of ingezet. De VS kozen in plaats daarvan voor de F106 Delta Dart van Convair in relatie tot haar eigen luchtverdediging. Onze vliegers (en met name ook de Duitse piloten) moesten wel erg wennen aan die Starfighter. Het was bepaald geen zweefvliegtuig en als je landde moest dat dus met ‘gas er op’ waardoor de snelheid bij die landing al rap 300km/u bleek te zijn. Remparachutes soms nodig om de snelheid op de baan kwijt te raken en in latere situaties monteerde men een haak onder de staart die dan speciaal gespannen remkabels moest pakken in geval van nood.

En nood kenden vele vliegers van de Starfighters. Er gingen er in Duitsland heel wat onbedoeld naar beneden door allerlei oorzaken. Een straalkist die dik Mach 2 kon vliegen en best gecompliceerd in elkaar stak was weinig vergevingsgezind. Bij de Duitsers werd de machine vrij snel de ‘weduwmaker’ genoemd. In ons land kenden we ook de nodige crashes en incidenten, maar eenmaal goed getraind als piloten en gewend aan zijn eigenaardigheden bleek de Starfighter een goed vliegtuig. En geschikt voor vele taken. Hij kon hoog komen, snel bij zijn beoogde doel zijn en ook een aardig last aan wapens meenemen. Meest opvallende feit in zijn Nederlandse geschiedenis was wel de aanval op een trein bij De Punt om daar een einde te maken aan een gijzeling van vele dagen door Molukse kapers.

Alleen al door met vol gas en naverbrander aan over die trein heen te vliegen was een formatie Starfighters goed voor enorme verwarring bij die kapers die daarna door grondtroepen werden geneutraliseerd. Toen de General Dynamics F16 werd gekozen als opvolger van de Starfighter ging de Luchtmacht over tot een zoektocht naar landen waar men bij uitfasering van die kisten kopers kon vinden.

De meeste exemplaren gingen toen naar Turkije en Griekenland. Van de in totaal 138 Starfighters die Nederland ooit had zijn er nu nog maar een handjevol over die veelal te zien zijn in of bij musea. Elders in de wereld zijn er nog enkele als demo-vliegtuig in gebruik. Waarmee men die vele fans van het toestel tot ontroering kan brengen door dat specifieke geluid en die gevlogen bochten met de naverbrander aan. Voor de bekende klagers natuurlijk een ramp. Maar die tellen voor mij uberhaupt niet meer mee want die klagen al over een flapperende huismus. Het verhaal van de Starfighter is terug te lezen in het boekje van A. vd Zeeuw dat uitkwam in de reeks Vliegend in Nederland. Ik kocht dat in 2010 bij een Kringloopwinkel en las het onlangs helemaal uit. En genoot. (ISBN 9071553035) (Beelden: Yellowbird archief)

Ontwerp door de jaren heen…

Ontwerp door de jaren heen…

Wie een beetje into auto’s is en ook al wat jaartjes meedraait zal meteen kunnen aangeven dat de auto door die jaren heen enorm van uiterlijk is veranderd. Tegenwoordig lijken auto’s allemaal op elkaar? Nou, dat deden ze vroeger ook hoor. Als ik tien vooroorlogse modellen naast elkaar zet zien ze er vrijwel allemaal hetzelfde uit. De detailverschillen veelal alleen terug te vinden in merk-emblemen (vaak een groot ornament boven op de radiator) en onderhuids.

Maar het gros van de auto’s van toen was hoekig van vorm, had een tweetal koplampen die uitstaken boven de voorste spatschermen en als je geluk had zat je er redelijk droog in. Tijdens en na de oorlog werden de ontwerpen voor auto’s uitbundiger. Lucht- en ruimtevaart deden hun aanwezigheid gelden. Raymond Loewy (Amerikaanse ontwerper van grote naam en faam) was een man die deze trend handen en voeten gaf bij een aantal merken.

Vleugels, ornamenten, brede grilles en lage (Step-Down) carrosserie waren in de jaren vijftig schering en inslag. Begin jaren zestig werden de vleugels vervangen en halverwege die periode werden auto’s compacter, zuiniger en ook meer betaalbaar. In Europa en elders deed de hatchback zijn intrede. Geen klassieke sedan meer met een uitstekende kofferbak maar een derde of vijfde deur die toegang gaf tot een kleine bagageruimte maar door het wegklappen van achterbank of stoelen maakte dat je alsnog bijna kon verhuizen.

In Nederland waren met name de driedeursvarianten daarvan mateloos populair, immers goedkoper dan een versie met vijf deuren…. Doordat met name de Europese merken, maar later ook de Japanners en Koreanen werkten met relatief kleine motoren, konden de ontwerpen voor hun stadsauto’s of compacte types ook anders worden vormgegeven.

Hoewel onderscheidend qua merk of landsaard, het verschil tussen hen was ook toen al lastig te maken. In de jaren tachtig zagen we de opkomst van de 4WD-terreinwagens. Van piepklein (Suzuki) tot enorm groot en log (LandRover). Maar vergis je niet, dat type bleek van groot belang voor de totale markt.

Je torende immers hoog boven de massa uit, kon eventueel de modder in en zo’n wagen was ook in staat aanhangers en trailers te trekken, desnoods tegen een helling op waar je met je gemiddelde Opeltje of Fiat geen schijn van kans had. Die trend zette door tot in de huidige tijd. Een SUV is niet veel meer of minder dan een 4WD in burgermansverpakking.

De nieuwe leaserijder droomt van de modder maar zal er nooit komen. Maar stoer oogt het wel. Zelfs in de uitvoering die tegenwoordig past bij de elektrische voertuigen die ons door een wereldvreemde overheid worden opgedrongen. Peperduur, loodzwaar, maar zodanig vormgegeven dat het net is of je er zo de modder me in kunt. Ik zou adviseren dat niet te doen.

Zet er tien naast elkaar van verschillende merken en echt, je herkent ze vrijwel niet. Net als voor de oorlog. Want de reden dat die dingen zo op elkaar lijken is vooral de gedachte dat de massa niet wil opvallen, maar vooral wil lijken op wat de buren doen. Dat is voor de huidige generatie rijders net zo als voor hen die 30, 40 of 50 jaar geleden voor een bepaalde auto kozen. Was ooit Opel de norm, later Volkswagen, nu willen die jongelui vooral een Kia of Lynk&Co. En die andere merken hebben nog wel eens het nakijken. Tot ze komen met een onderscheidende auto. Dan rent men weer naar de showroom van dat merk en bewondert het ontwerp, steevast tegenwoordig aangeduid als ‘design’…..Mijn overzicht is natuurlijk niet compleet. Er waren ook nog stationcars, MPV’s, Sportcoupe’s, Cabriolets etc. Maar het ging om het idee… (Beelden: Archief)

Een eeuw oorlogvoering…

GMC in Japan 1947Als je nu militair je punt wilt maken is er een ding dat je absoluut niet moet doen. Je ingraven en vanuit loopgraven trachten je evt. tegenstander uit te schakelen. Daar komen minder goed georganiseerde legers al snel achter. De moderne vijand rijdt of vliegt om of over je heen en een beetje tegenstander beschikt over een luchtmacht die bestaat uit speciale vliegtuigen of helikopters waarmee je grondtroepen effectief te lijf kunt. Het was een eeuw geleden nog zo dat men de vijand bestreed met in het achterhoofd de scholing die de toenmalige generaals hadden gehad in de 19e eeuw. In die periode ging je te paard of met getrokken bajonet op de tegenstander af en trachtte zo diens weerstand te breken. Maar de Eerste Wereldoorlog bleek een soort kruispunt tussen oud en nieuw. Binnen vier jaar ontwikkelde zich een effectief luchtwapen, tanks, kanonnen die tientallen kilometers ver konden schieten en de mitrailleur die hele generaties vijandelijke soldaten kon uitschakelen. Bommenwerpers en zeppelins zorgden voor dood en verderf onder de burgerbevolking. Toch probeerde die aan tradities vast houdende generaals om met charges vanuit de eigen loopgraven al die jaren lang een paar schuttersputten van de vijand te veroveren. Het bleek een zinloze oefening en zorgde voor een afloop van de gruwelijke wereldoorlog die in feite als onbeslist kon worden betiteld.

217408 - EHLE - 140486 - Westland Lynx MLD 262 hovering Scan10512Al werd Duitsland aangewezen door de geallieerden als aanstichter van het conflict en legde men met het opgelegde Verdrag van Versailles de basis voor het nieuwe conflict van een jaar of twintig later. Oorlog is sindsdien volkomen veranderd. Vliegtuigen maken nu de dienst uit, al dan niet bemand, en men kan met satellieten de vijandelijke troepenbewegingen aardig in kaart brengen. Digitale oorlogvoering is in staat om de samenleving van de tegenstander compleet te ontwrichten en als het echt moet zijn er raketten die in staat zijn de hele wereldbevolking naar de rand van de afgrond en uitsterving te brengen. Bij regionale spanningen zoals we die nu meemaken zien we hoe de oorlog is veranderd. De Pick-up-truck is een nieuw wapen geworden. Snel, beperkt van omvang en vaak bemand door lieden die er kriskras mee door de vijandelijke linies trekken. Overigens zijn ze met een goede gevechtshelikopter vrij eenvoudig uit te schakelen, maar de meeste strijdmachten waar tegen deze revolutionaire strijders oorlog voeren, bezitten die heli’s nu net niet.

Maan-Saturnus 5 met Apollo 11 start op weg naar de maanMet name de grootmachten zijn langzaam aan getraind geraakt in het niet meer benutten van enorme legers die log en moeizaam door lastig terrein heen moeten ploegen. Nee, men gebruikt drones, vliegtuigen, bommenwerpers en als het moet special forces. Ook bij de Russen heeft men veel geleerd van het pak slaag dat het Rode Leger kreeg in Afghanistan. De lessen daar geleerd pas men nu toe in de Oeral en Oekraïne. Het bespaart veel eigen mensenlevens terwijl de effectiviteit groot is. Daar kon men ten tijde van de Eerste W.O. in Frankrijk, België, Oostenrijk, Rusland, Turkije, Oostenrijk en Italië slechts van dromen. Maar dat was dan wel een eeuw geleden. Dat conflict toen kostte 18 miljoen jonge mensen het leven. Dat soort verliezen neemt men nu niet meer op in de planning. Al weet je nooit hoe men bij de tegenstander rekent. Maar goed ook. Als je ziet wat er allemaal loos is in de wereld krijg je toch de kriebels soms….

Vlucht KE-007

KE-007 800px-Boeing_747-2B5B,_Korean_Air_Lines_AN0600191Het gaat wellicht nu nog te ver om met zekerheid de Russische separatisten aan te wijzen als daders van het tragische neerschieten van een verkeersvliegtuig vol onschuldige passagiers. Maar men heeft in Rusland wel de schijn tegen. Immers, al eerder schoten die Russen een passagiersvliegtuig uit de lucht. Ook toen was dat een vliegtuig vol onschuldige burgers. Ik neem u mee naar het jaar 1983. Op 1 september van dat jaar knalden Suchoi Su-21 onderscheppingsjagers een Koreaanse verkeersmachine met maar liefst 269 passagiers aan boord, uit de lucht. In opdracht van de toenmalige Sovjet-luchtverdediging die meende dat de Koreanen een spionagevlucht uitvoerden in opdracht van de Amerikanen. Op de grond had men  trouwens het idee dat het zou gaan om een Amerikaans spionagevliegtuig van het type RC-135, dat bijna dagelijks de grenzen van het Sovjetrijk opzocht om zo informatie te verzamelen rond de op het schiereiland Sachalin gestationeerde raketten en duikboten.

KE-007 300px-Su-15_FlagonDe Sovjets lieten de enorme Boeing, een keer of drie zo groot als de Amerikaanse spionagekist, onderscheppen, bekijken, visueel controleren en toen alsnog afschieten. Men dacht met een gecamoufleerd militair toestel van doen te hebben. In de koude oorlog was alles mogelijk. Jammer genoeg bleek later ook dat die Koreaan in een compleet verkeerde route vloog, afweek van zijn normale vliegrichting, maar dat deze afwijking vermoedelijk technische oorzaken had gehad. Daarbij kende de Sovjets geen genade voor vliegtuigen die ongeoorloofd hun luchtruim schonden. Er bestond een officieel protocol voor, waarbij men elke indringer van hun territoriale grenzen waarschuwde dat dit zou leiden tot neerschieten. Maar kennelijk had men nooit met de optie rekening gehouden van een (vlieg)technisch falen. Zonder geweten knalde men de ‘jumbo’ af en vermoordde zo 269 onschuldige mensen. Pas na heel lang werden de brokstukken geborgen en kon men op basis van technische informatie en latere getuigenverhoren het complete plaatje in elkaar steken.  KE-007 220px-Sukhoi_SU-15TM_2008_G1De Koreaan vervoerde net als dat toestel uit Maleisië waarover we nu rouwen, mensen uit vele landen. O.a. een 60-tal Amerikanen. De reacties waren niet mals, de Sovjets hadden iets uit te leggen. Maar als we kijken naar hoe dat indertijd is afgewikkeld voorspelt dat niet veel goeds voor het onderzoek naar de daders van de raketbeschieting vanuit Oost-Oekraïne. Russen denken anders, een ander land is al snel vijandig gestemd en de dood iets waarmee men al decennia lang heeft leren leven. Toch is het wel iets om over na te denken. Twee ‘airliners’ die bruut zijn afgeschoten door dezelfde landslieden. Zit ruim dertig jaar tussen. Maar toch…..