In mijn prilste jeugd was ons huis van toen nog niet voorzien van een doucheruimte. Dat gold voor 98% van alle huizen in onze woonstraten die nog stamden uit de hoofdstedelijke stadsvernieuwing van de 19e eeuw. Toen bouwde men vooral snel, goedkoop en was een doucheruimte iets uit een andere wereld. Bedenk maar dat men in die periode zelfs nog huizenblokken neerzette voor de nieuwe arbeiders van toen zonder toiletten. Die stonden soms in de binnentuinen en waren voor iedereen uit een buurt of straat. Gelukkig was dat bij ons anders.
Maar die douche was echt bijna utopische luxe. Als kleine kinderen ging je nog in de wasteil, ik had het geluk dat ik maar e e n oudere broer boven mij had die voor mij in die teil met warm water werd gewassen. Scheelde toch een hoop vuil en zeepresten. Er waren kinderen op school en in de vriendenkring waar men als lijdend voorwerp nummer 4 tot 6 was in de rij. Dan rook het water toch anders. Hoe dan ook, om het voor latere pubers als wij uiteindelijk toch werden dragelijk te maken ons eens per week fiks te reinigen (..) bestonden er de Gemeentelijke Badhuizen.
Die waren door het verlichte stadsbestuur van toen neergezet in alle buurten na 1911. Veel werden er gebouwd in de bij de omgeving passende stijl van architectuur. Het badhuis waarop wij waren aangewezen stond in de zgn. Diamantbuurt een paar straten verderop en was een centraal punt in een hofje waaraan je aan de ene kant een schoolgebouw had staan en aan de andere een stel huizen. Beetje chique tussenbuurt tussen het Plan Zuid waar wij woonden en het plan Berlage dat uit de 20e eeuw stamde. De gedachte was dat je met je schone ondergoedjes naar binnen stapte, een handdoek en zeep betaalde en dan wachtte op je beurt om naar binnen te mogen in een van de toen beschikbare doucheruimtes voor mannen die daar werden aangeboden. In een andere ruimte deden de meiden en vrouwen hun poedeltje. Had ik geweten dat die bestond had ik wellicht…. maar ja, dat kon niet natuurlijk en de ambtenaren die hier de boel bestierden waren streng.
Te lang badderen was dan ook niet de bedoeling. Dus je moest efficient schrobben, je haar doen, afdrogen, je spullen keurig opbergen, de natte handdoek inleveren en naar buiten bewegen. Een hele strak geregelde reinigingsindustrie. Maar ook een die door de ontwikkelingen i n de buurt werd achterhaald. Veel van die badhuizen werden begin jaren 60 gesloten. Huurders kregen van hun huurbazen (net als wij) vaak een doucheruimte ingebouwd en hoefden dan niet meer wekelijks naar die gemeente-badhuizen. Tijdens de bouw van die prive-badruimte (veelal in de keukens van toen) en het gesloten worden van de bekende adressen, moest je dan op zoek naar een alternatief. Voor ons was dat dan de in de Pijp gelegen Albert Cuypstraat. Heel anders van inrichting, wel dezelfde opzet. Maar ook die faciliteit werd uiteindelijk gesloten. Gelukkig hadden wij toen die douche in huis. Welk een luxe. Met een geiser werd koud water in een boiler verwarmd, en dan kon je douchen. Maar ook weer niet te lang want dat vat bevatte naar ik meen 120 liter water en als je er dus te lang onder stond had de volgende bader geen warm water mee. Dat was op enig moment wel even zoeken naar de juiste verhoudingen. Letterlijk en figuurlijk. De Gemeentelijke Badhuizen werden intussen allemaal omgebouwd tot een ruimte met een volledig andere functie. Sommige zijn nu atelier, er zitten soms restaurants in, winkels en zo meer. De gebouwen en opschriften bestaan nog, de functie anno 2024 totaal anders. Maar de luxe van dat warme water en die zeep van toen staan me nog altijd bij. Net als die vrij grove handdoeken. Maar ja wat wilde je, kostte toen een kwartje of zo. Omgerekend naar nu nog geen 15 eurocenten. Daar valt tegenwoordig niet meer voor te douchen….Slechts de waterbesparing bleef. Passend bij de tijd dat wij als we niet te lang onder die douche staan de planeet zullen redden…. (Beelden: Internet/Amsterdam op de Kaart)
Altijdmijnmening 
Die badhuizen bestonden in mijn kindertijd wel nog, al heb ik maar weet van één in Brussel. Ik ben er nooit geweest, enkel voorbij gelopen. Toen hadden mijn tante en mijn moeder het er over. En vond het maar een rare gedachte, je zo elders gaan wassen.
LikeLike
De Gemeente Amsterdam was erg gesteld op hygiene. En die mankeerde nog wel eens in de stad van voor en na WO2. Omdat men ooit zo goedkoop en veel had gebouwd waren dit soort voorzieningen er bij achter gebleven. De badhuizen waren een prima oplossing.
LikeGeliked door 1 persoon
Een badhuis heb ik nooit gekend. Wij hadden thuis al vrij vroeg een badkamer met ligbad (helaas) én mijn ouders hadden het eerste huis in de straat waar centrale verwarming werd aangelegd. Daar werd toen nogal op gesproken.
LikeLike
Het was een beetje een dingetje voor de arbeiders/middenklasse. Altijd woningnood in de grote stad, dus je was blij als je een onderdak kon vinden. En die huizen van vroeger in dit segment waren uitgerust met drie slaapkamers, een keuken en een zolderkamer. Indertijd echt best luxe, al kijken we daar nu heel anders naar. Een CV kregen wij pas in de eerste flat die we huurden (nieuwbouw) beschikbaar. De overstap van kolenkachels naar gas was al zo geweldig in die jaren…. Wat een warmte, en altijd beschikbaar…..
LikeGeliked door 1 persoon
Woningnood was er voor zover ik weet niet in België. Toch niet op de buiten. Mijn ouders hebben toen ze trouwden in 1953 direct een huis gekocht. Nog enkele jaren de bovenverdieping verhuurd en toen de huurders vertrokken het huis flink gerenoveerd en gemoderniseerd, voor die tijd dan toch.
LikeLike
Grootstedelijke gebieden hadden na de oorlog best lastig om hun vele inwoners onderdak te krijgen en te houden. Daarbij was indertijd de huursector vele malen groter dan de koopkant van de markt. Dat laatste was iets voor welgestelden. De gemiddelde Amsterdammer kon er in die jaren slechts van dromen. Nu zijn diezelfde appartementen peperduur geworden en onttrokken vaak aan de huurkant van de markt…
LikeLike
Heerlijk, dat badhuis. Ook toen er thuis een douchecel was geplaatst (meer ruimte was er niet) ging ik liever verderop. Veel en heet water, voldoende bewegingsruimte.
Belangrijk: mijn moeder had er zelfs dat kwartje voor over. Verbazend. 🙂
LikeGeliked door 1 persoon
Ja die douchecel was in onze keuken ook een aardige ruimtevreter. Maar we waren er dolblij mee….
LikeLike
Hier is het nog lange tijd mogelijk geweest je te gaan douchen nabij zwembad of sportruimte. Dat is nu ook verleden tijd.
LikeLike
Ja, dat was hier op sportclubs ook het geval. Gewoon nog in je blootje. Kom daar maar eens om tegenwoordig. Het nieuwe jonge volk houdt zelfs daar de zwembroek nog bij aan. Vertrutting is een cultureel dingetje geworden…
LikeGeliked door 1 persoon
Op de lagere school gingen de oudere kinderen klassikaal één keer in de week naar het badhuis. Later inderdaad van huis uit ook naar het badhuis maar wél met zelf een handdoek mee. Toen Henk en ik pas getrouwd waren gingen we naar een ander badhuis dat ook kuipbaden had, nog heerlijk groot. Het gebouw, dat een zwembad had en een eigen waterbron, is nu een theater.
LikeLike
Dat laatste geldt voor de meeste Amsterdamse ex-badhuizen ook. Soms een buurtcentrum, dan weer een cratieve studio, een boksschool of wat ook. Maar die gebouwen kregen vrijwel allemaal een leuk nieuw leven. Kuipbaden in een badhuis lijken mij wel erg luxe. Dat was indertijd naar mijn idee in de genoemde gemeentelijke instellingen niet te vinden. Snelle doorgang ging voor….:)
LikeLike
Het kon daar omdat ze een eigen waterbron hadden en het water daardoor niet zo kostbaar was. Het water was wel altijd wat bruinig van kleur.
LikeGeliked door 1 persoon
Dat werd het in veel van die badhuizen vanzelf als mensen er na een week pas gingen liggen weken…..:)
LikeLike
😉 , Hoewel het feit dat je geen douche niet perse zegt dat je ongewassen bent.
LikeLike
Indertijd zou ik mijn handen er niet voor in het vuur hebben gestoken….:)
LikeLike
Niet voor iederéén nee, maar voor een heleboel wel hoor.
LikeLike
In bepaalde kring was hygiene normaler dan elders. Armoede-gezinnen hadden het best moeilijk op dat punt…
LikeLike
Nou wij wáren arm maar er werd goed op gelet dat we “schoon” waren.
LikeLike
Vandaar de teilsessies…..en in de winter ketels water voor in het gootsteenlavet…..Dan viel het mee om je even te poedelen…..:)
LikeLike
Maar overwegend gewoon aan gootsteen met koud water en washandje, word je wél schoon van maar niet warm. ;-(
LikeGeliked door 1 persoon
In de winter gelukkig altijd een ketel warm water beschikbaar….dat maakte veel uit…:)
LikeLike
Ik was dan liever koud, na dat warme water voelt de lucht pas écht koud aan.Dat is omgekeerd met koud water.
LikeLike
Ik was altijd een luxe prinsje…..dus warm water noodzaak….:)
LikeLike
Watje. 😉
LikeGeliked door 1 persoon
Klopt…..:)
LikeLike