Een tijdje terug besteedde ik al eens aandacht aan de zogeheten Stelling van Amsterdam die ooit in de 19e eeuw werd aangelegd rondom de hoofdstad.
Die Stelling bestond indertijd uit een keten van zwaar bewapende fortificaties, vaak wat verborgen in het landschap, die op seinafstand van elkaar en met kruiselings opgestelde kanonnen, de mogelijke vijand moest kunnen weerhouden een aanval op onze Hoofdstad te ondernemen. Van Pampus tot Hoofddorp, overal zijn die forten te vinden. Opvallend is ook dat toen het concept helemaal was uitgebouwd en de stad Amsterdam buitengewoon goed beschermd leek, de eerste Wereldoorlog duidelijk maakte dat modernere wapens als brisantgranaten en vooral vliegtuigen die forten redelijk verouderd deden zijn.
Het best prijzige fortenstelsel werd dus min of meer aan het lot overgelaten al werden ze vaak nog wel gebruikt voor de opslag van materialen voor defensie. Het oudste landfort uit de keten ligt bij het kleine plaatsje Abcoude. Je moet wel drie keer kijken om het te zien. Totaal overwoekerd door de natuur liggen hier met elkaar verbonden 19e eeuwse bunkers met uitkijkposten op sommige hoge plekken. Het hele complex werd gebouwd tussen 1884-87 en bestaat uit een combinatie van bakstenen en brikkenbeton, toen een modern bouwmateriaal. In dit complex werden na oplevering nog wel militairen ondergebracht, maar na WO1 was dat afgelopen.
Om het hele fort heen ligt een stevige en brede gracht, te paard en met een zwaard in de hand was het een lastig te nemen vesting. De deuren op de enige toegangspoort met brug minstens 25cm dik. In het hoofdgebouw ligt een kruitmagazijn, een waterkelder en slaapvertrekken voor de bemanning. Aan de buitenkant van een enkel gebouw zie je de restanten van wat ooit de plee was. Het toiletbezoek ongewild een sociaal gebeuren in die dagen. De buitenmuren van het complex zijn 1.80mtr dik. Daar was je wel veilig tegen de eventueel afgeschoten projectielen uit die dagen. Maar zoals geschreven, de later ontwikkelde granaten gevuld met brandbaar materiaal of zelfs gifgas hadden een andere uitwerking. Daarbij bleek het lastig om de dekking te garanderen die men in het oorspronkelijke plan had bedacht door het eigen geschut kruiselings te laten afschieten in geval van een aanval.
Kortom…De Stelling van Amsterdam was een duur plan voor een achterhaalde oorlogsvoering. De nodige van deze forten in de omgeving verloederden al snel. Enkele werden opgeknapt en onderhouden, dan wel voorzien van een nieuwe bestemming. Het Fort Abcoude werd op enig moment overgedragen aan Natuurmonumenten, vandaar dat men het groen zijn gang liet gaan. Sommige delen van het Fort zijn beperkt toegankelijk, en er is zelfs een natuurwandeling mogelijk tussen dit fort in Abcoude en het nabij (10km)gelegen soortgelijke fort van Nigtevecht. Een bezoekje meer dan waard dus. Wat wij zagen was dat op het terrein ook een schaatsvereniging onderdak vond net als een sportvissersclub voor gehandicapten. Kreeg ook dit fort een mooi tweede leven. Het Fort van Abcoude vindt je net buiten het centrum van dat stadje, is ook gelegen aan de Angstel en is op loopafstand (20mnt) van het gelijknamige spoorstation te bereiken. (Beelden: eigen foto’s)
Altijdmijnmening 
In het vorige Millennium waren mijn leerlingen betrokken bij de renovatie van dit Fort. Met zorg werden toen allerlei oorspronkelijke details gerestaureerd. Een uniek en mooi leerwerkproject!
Veel onderdelen van de Stelling van Amsterdam worden nu commercieel uitgebaat. Abcoude heeft vooral een maatschappelijk en natuurvriendelijke functie gekregen.
Mooi dat jij hier aandacht aan besteed. Treinreizigers, filerijders of vliegtuigpassagiers weten niet welk uniek en beschermd stuk historie hier te vinden is.
Vrolijke groet,
LikeLike
Het fort is vanuit de lucht wel te herkennen, en een vluchtje over het gebied is zeer aanbevelenswaardig. Filerijders staan inderdaad te ver weg van dit fenomeen, en ook in de trein is het heel lastig om dat fort te ontwaren tussen alle er omheen gegroeide bossages…
LikeLike
Ik neem aan dat je ook de geschiedenis kent van het Bijlmerfort? Dat fort was ook onderdeel van de stelling van Amsterdam.
Ik heb ooit een blogpost geschreven over een fietstocht die bij het Bijlmerfort begint en eindigt.
Nostalgische groet,
LikeLike
Het Bijlmerfort is me even ontgaan, maar lijkt mij erg interessant. IK ken er een heel stel van bezoek of verhalen, maar die uit de Bijlmermeer nu net niet…
LikeLike
De gratis app izi.travel en de route de verdwenen bijlmer geeft een mooie inkijk in het verleden.
Nostalgische groet,
LikeLike
Dank. Gelezen! Ik heb wel begrepen uit het verhaal dat het eigenlijk niet als echt fort uit de Stelling van Amsterdam is aangelegd, maar al wat ouder was. Vandaar dat de geschiedenis mij is ontgaan. Overigens ook al toen ik nog in die Bijlmer woonde. Nooit iets over gehoord of gelezen….
LikeGeliked door 1 persoon
Maar misschien is het juist wel mooi dat het allemaal een beetje door de natuur gecamoufleerd is. Zolas het hier op de foot’s te zien is heeft dat wel iets.
LikeLike
Het was voor potentiele vijanden van toen in ieder geval op deze wijze lastig herkennen geweest. Maar voor de schutters achter de kanonnen gold dat omgekeerd ook….:)
LikeLike
Interessante log. Daar leer ik weer iets van.
LikeLike
Daartoe schrijf ik sommige teksten ook…:)
LikeGeliked door 1 persoon
Ja, overwoekerd, misschien niet erg. Het idee van een ruïne spreekt me aan, alsof de natuur een taak heeft. Niet helemáál laten overwoekeren, er moet iets te raden blijven.
LikeLike
Sommige van die oude forten zijn vrijwel zonder groen te bekijken. Om een of andere reden heeft men in Abcoude besloten de natuur (deels) haar gang te laten gaan….
LikeLike
De boel laten overwoekeren vind ik dan weer zonde ik weet wel dat er vleermuizen in gehouden worden. Interessante blogpost.
LikeLike
Met name op andere plekken zijn die forten op andere wijze ingericht. Ik beschreef al eens het Fort VIjfhuizen. Daar maakte men er een restaurant in, een museum, maar ook ruimten voor kunstenaars. Boven op de constructie loopt een wandelpad gemaakt van oude grafstenen. Bij Uithoorn is het fort in gebruik voor weer andere zaken. Het ligt een beetje aan de verantwoordelijke gemeente wat de functie van die forten nu mag zijn…
LikeLike
En juist dat brede scala aan gebruik van deze gerenoveerd forten maakt een rondje langs de Stelling van Amsterdam zo interessant.
Nostalgische groet,
LikeLike
IK heb er al een stel bezocht, bekeken en beschreven. Voor de nutteloosheid van die dingen toen de techniek hen had ingehaald is zo fascinerend…
LikeGeliked door 1 persoon