Ooit besloot men om de vijand van toen buiten de poort te houden van de hoofdstad. Toen en nu toch het financieel en zakelijk centrum van ons land. En in die periode (19e eeuw)begon men net te experimenteren met een nieuw bouwmateriaal; beton! De nieuwe waterlinie moest worden opgebouwd. Kostte een paar miljoen maar dan kreeg je ook wat. En zo bouwde men 42 forten en 4 geschut batterijen rondom Amsterdam, allemaal op schootsafstand gelegen (15-20km) en baserend op de oudere Hollandse Waterlinie. Die forten zijn nu nog terug te vinden in de omgeving van Amsterdam. Sommige in gebruik als museum of restaurant, anderen overwoekerd en niet meer in beste staat.

Een van de bekendste daarvan is Forteiland Pampus. Maar echt, de ring van die gebouwen en constructies rondom Amsterdam is op diverse plekken terug te vinden. Vaak gebouwd van dat nieuwe beton. Twee meter dik, met alles in huis om het voor de mensen die daar dienstdeden of zouden moeten schuilen voor de vijand een half jaar op eigen houtje vol te houden gedurende een conflict of belegering. Boven dat beton een laag van 1,5 meter duinzand en wat begroeiing. 10,5cm geschut zodanig gericht dat men kruisvuur kon geven tussen twee forten waardoor de vijand van alle kanten werd bestookt.

En in die bouwperiode was het landschap vlak en leeg en kon je met andere forten via vlaggen communiceren. Dijken en grachten om de forten heen, vele nog te zien, sluizen om het omliggende land onder water te zetten. Voor voetvolk niet te nemen die linie. Maar ja, toen dat miljoenen verslindende project klaar was en de soldaten gelegerd (1914-1918 tijdens WO1) bleek dat men met de toen net ontwikkelde vliegtuigen zo over die dingen heen vloog. Forten waardeloos geworden en alleen nog maar dienend als eventuele verdediging tegen grondtroepen. Maar die kwamen niet gelukkig. Dus bleven het monumenten. In 1940-45 door de Duitsers gebruikt om luchtafweergeschut op te monteren waarmee men vaak succesvol geallieerde toestellen uit de lucht schoot.

Daarna verlaten en vaak verloederd geraakt. Tijdens de ‘moderne jaren’ 60/70 leeggehaald voor alle kostbare materialen als metaal en zo meer. Gelukkig nu weer in gebruik of onder restauratie. Grote ruimten, ideaal voor restaurants of lokale scouting. Onlangs bezochten we het (ons vooraf verder niet bekende) Kunstfort bij Vijfhuizen.

Een prachtig ding vol rond lopende gangen, met kunstzinnige uitingen binnen of buiten, en voetpaden gemaakt van grafzerken (van geruimde graven) om aan te geven dat hergebruik ook hiervan goed mogelijk is. En opnieuw een voorbeeld van hoe je ook kunt omgaan met ons cultureel erfgoed. Vijfhuizen is een plaats ten Noordwesten van Hoofddorp en niet ver van de Ringvaart rond de Haarlemmermeer. In de buurt? Toch eens gaan kijken. En op dat restaurant daar kom ik later nog even terug…(beelden: Meninggever)