Wel eens gehoord van het begrip predestinatie? Nee? Nou ik had dat ook niet, tot ik in de laatste dagen van vorig jaar een stukje kerkelijke historie uit de lage landen bekeek op de publieke zender en begreep dat om dit begrip in ons land een ware burgeroorlog had gewoed tussen Calvinisten en Lutheranen en het zelfs Johan van Oldenbarnevelt letterlijk de kop had gekost. Aanleiding was het idee dat iemand die in de ware God geloofde mogelijk een vaste snelweg naar de Hemel kon verwachten en andere lieden, eigenlijk de meerderheid van de mensheid, het wel konden vergeten ooit naast die troon van Petrus plaats te mogen nemen. Het begrip was vooral filosofisch en religieus/theologisch. Nergens ook maar een flinter van bewijs voor te vinden. Aanstichter was Augustinus die in de eerste eeuwen na Christus al meende dat de mensen zo zondig waren vanuit hun hele hebben en houden dat de kans op een plek in de Hemel op voorhand nul komma nada was.

Slechts zij die werden uitverkoren mochten daarop rekenen. Let wel, deze leer stamt dus uit het jaar 380 na Christus. Toen men nog van alles en nog wat geloofde en nauwelijks in staat was om al deze ingewikkelde regels uit te dragen of tenminste uit te leggen. Gods genade was dus voor de vromen onder de toenmalige mensen, en een begrip als vrije wil of jezelf een plekje verwerven werd afgedaan als niet relevant. In de jaren die volgden na de dood van die Agustinus kwam dat begrip predestinatie toch wat onder druk te staan. Immers, als je door goed gedrag geen kans maakte op de zo begeerde Hemel, had het geen enkele zin om hier op aarde netjes te leven. Zondaars aller landen verenigt u dus! Onder kloosterlingen uit de vroege Middeleeuwen stamde toch wel de grote twijfel aan die predestinatie. Daar werkte men zich het leven lang de longen uit het lijf, onthield zich officieel van vleselijke lust of zonde en zou dan geen recht op dat zo begeerde plekje in het hiernamaals verdienen?

Kerkelijke leiders en theologen uit die tijd zaten enorm met het begrip in de maag. Want vrije wil erkennen als een mogelijkheid zonden af te zweren en op te stijgen naar….. stond haaks op de kerkelijke leer. Maar gedrag van hogere bestuursleden uit die Roomse kerk maakte duidelijk dat met veel geld en macht toch onder die druk van de predestinatie uit viel te komenl. En zo ging de discussie binnen de katholieke leer gewoon nog een paar honderd jaar door. Tot de reformatie. Hoe zeer men in die toen revolutionaire kring afwilde van de dwang van Rome en de zgn. aflaten en biecht, dan wel de beeldenverering, predestinatie bleef een ‘dingetje’. De ene protestantse stroming hield hier strak en stijf aan vast, de andere stond meer aan de liberale kant van Luctor et Emergo en kansen voor meer normale mensen om ook het Hemelse rijk te betreden na de dood. Tot die ongelukkige tweestrijd in ons land waarbij echt doden en gewonden vielen. Om een begrip dat feitelijk nergens over gaat. Intussen weten we dat voor sommigen dat 2000 jaar oude begrip nog steeds basis is van hun geloof.

Hel en verdoemenis wacht op ons zondaars, mits we niet in de letterlijke tekst van de Bijbel geloven. Elders denkt men daar best genuanceerder over, maar zoekt men een soort tussenweg. Anno 2019 dus nog steeds een dingetje. Voor mij was het wel even iets om over na te denken. Strijd tussen gelovigen omtrent wie nu eigenlijk het meeste recht heeft op die Hemel! Dat gedrag niets uitmaakt, of je nu goed doet of niet, ben je voorbestemd kom je niet of wel in dat hiernamaals…..En het bewijst ook maar eens hoe archaisch veel geloven in hun kern ook zijn. En mocht je dat niet willen aannemen dan kijk je maar naar de letterlijke teksten over ongelovigen, homo’s of vrouwen. Je vraagt je af waar de islamitische leer haar basis heeft gezocht of gevonden. En de strijd tussen stromingen daar lijkt op die van de inmiddels wel wat wijzere en verder ontwikkelde christenen. Predestinatie als splijtzwam. Zijn er mensen die er nog meer kunnen noemen? Graag met dezelfde historische betekenis. Ik ben benieuwd. (Beelden: Yellowbird archief/internet)